Σαν μια πρωταρχική σκέψη θα ήταν μίζερο να γράψει κάποιος ένα κείμενο ενάντια σε κάποια γιορτή ή κάποια σημαδιακή μέρα που για πολλούς ανθρώπους έχει συνδεθεί με κάτι το ευχάριστο και το χαρμόσυνο. Όμως η μέρα των Χριστουγέννων, η μέρα της Πρωτοχρονιάς και οι μερικές μέρες πριν και μετά από αυτές δεν είναι και τόσο ευχάριστες όπως θεωρούνται από πολλούς. Στην ουσία αυτές οι μέρες αποτελούν ένα θεσμό του βιομηχανικού πολιτισμού που στόχο έχει τη διαιώνιση του και ό,τι αυτό συνεπάγεται. Οπότε αντί να κάνουμε πως δεν τρέχει τίποτα ή να συμμετέχουμε σε ένα τέτοιο «πανηγύρι», το οποίο έχει ευρεία αποδοχή σχεδόν από το σύνολο της κοινωνίας, θα ήταν θεμιτό να αντιμετωπίσουμε τη μιζέρια των Χριστουγέννων και της κυριαρχίας εκ θεμελίων.
Κάποιος υλιστής θα υποστήριζε ότι τα Χριστούγεννα βασίζονται πάνω σε μεταφυσικές αντιλήψεις και ότι θα πρέπει να στραφούμε προς την επιστήμη και τον ορθολογισμό. Κάποιος «συνετός» χριστιανός θα έλεγε ότι τα Χριστούγεννα έτσι όπως γιορτάζονται έχουν διαφθαρεί από το εμπόριο ή το θέαμα της νέας τάξης πραγμάτων. Ένας αριστερός ίσως να διαμαρτυρόταν για το ότι οι λαϊκές οικογένειες δεν έχουν υψηλό εισόδημα για να έχουν καλής ποιότητας γαλοπούλα στο τραπέζι τους. Ένας συνδικαλιστής ίσως απλά να σχολίαζε το εντατικό ωράριο των εργαζομένων στα διάφορα πολυκαταστήματα. Στην τηλεόραση θα βγουν οι πολιτικοί για να ευχηθούν χρόνια πολλά, να μιλήσουν για την κρίση και την αναγκαιότητα της οικονομικής ανάπτυξης και της προόδου. Οι κάθε λογής «φιλάνθρωποι» θα προβληθούν για τις καλές τους πράξεις δίνοντας το καλό παράδειγμα για το πως να συντηρηθεί το εξουσιαστικό οικοδόμημα και η υποκρισία του.
Κάθε χρόνο πάνω κάτω τα ίδια, οι απόψεις ποικίλουν και τα ενδιαφέροντα των ανθρώπων κυμαίνονται σε διάφορα επίπεδα και προτεραιότητες. Το ουσιαστικό ζήτημα όμως δεν είναι μερικό, δεν έχει σχέση με την πολιτική χειραγώγηση, το πώς και το πόσο θα φάμε και θα πιούμε ή απλά για το πως θα βελτιωθούν οι εργασιακές σχέσεις την περίοδο των γιορτών. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια υπερδιογκωμένη και παγκόσμια κατάσταση ενός κυρίαρχου συστήματος πλήρους εξάρτησης που καλώς ή κακώς θα πρέπει να το δούμε όπως είναι σαν σύνολο. Σχετικά με το θεσμό των Χριστουγέννων, για να πλησιάσουμε την πραγματική του ουσία θα ήταν καλύτερο να δούμε το ρόλο του μέσα στο εξουσιαστικό οικοδόμημα, ξεφεύγοντας από τις ανθρωποκεντρικές, οικονομίστικες και τοπικιστικές αντιλήψεις.
Η καθιέρωση των Χριστουγέννων είναι ένας θεσμός που δεν στηρίζεται τόσο σε κάποια πραγματικά ιστορικά γεγονότα όσο σε εξουσιαστικές σκοπιμότητες. Με την αναπτυξιακή πορεία και την επέκταση του πολιτισμού ο θεσμός αυτός διετέλεσε βασικό ρόλο για την αναπαραγωγή της κυριαρχίας. Στις 25 Δεκέμβρη την μέρα που ξεκινά το χειμερινό ηλιοστάσιο άλλοτε λάμβαναν χώρα διαδεδομένες παγανιστικές γιορτές κυρίως για την δοξασία του θεού ‘Ήλιου. Στην προσπάθεια της για έλεγχο, η κυριαρχία επέβαλε μια νέα θρησκεία που ταίριαζε πιο καλά στους σχεδιασμούς της. Έτσι τη συγκεκριμένη ημερομηνία της οποίας προηγείται η πιο μεγάλη νύχτα του χρόνου αντί οι άνθρωποι να συνδέουν την ύπαρξη τους με αυτό το σημαδιακό φυσικό γεγονός, ακολουθούν πλασματικές και αλλοτριωμένες μορφές λατρείας και διασκέδασης στα πλαίσια της βιομηχανικής κοινωνίας. Οι παγανιστές που λάτρευαν τον Ήλιο δεν ήταν μια συγκεκριμένη κατηγορία ανθρώπων που ζούσαν απαραίτητα σε αρμονία με τη φύση, καθώς ακόμα και στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία επικρατούσαν παγανιστικές δοξασίες. Ειδωλολάτρες, μάγοι, μάγισσες, παγανιστές και λάτρεις της φύσης έπρεπε για τη μετασχηματιζόμενη κυριαρχία να εξαλειφθούν. Οι γιορτές τους αντικαταστάθηκαν με τα Χριστιανικά δεδομένα. Τα ιουδαϊκά έθιμα επιβλήθηκαν σαν χριστιανισμός για να καλύψουν και να συνετίσουν τις απείθαρχες ομαδοποιήσεις, κοινότητες, μεμονωμένους ανθρώπους και ό,τι δεν υπακούει σε νόμους και κράτη.
Ο Χριστιανισμός σαν η βασική θρησκεία της δυτικής Ευρώπης και της αποικιοκρατίας της, συνδέθηκε άμεσα με την επέκταση του βιομηχανικού πολιτισμού και την παγκοσμιοποίηση του. Ο θεσμός των Χριστουγέννων είναι γι’ αυτό το λόγο ένα παγκόσμιο γεγονός. Ποτέ άλλοτε δεν υπήρξε μια τόσο διαδεδομένη «γιορτή» στον πλανήτη. Ακόμα και κάποια κοινωνία που δεν έχει το χριστιανισμό σαν βασικό της θρήσκευμα συνδέεται με αυτόν το θεσμό των «γιορτών» μέσω της πρωτοχρονιάς. Έτσι το παγκόσμιο σύστημα λειτουργεί συντονισμένα σαν ενιαίος πολιτισμός, αναπαράγοντας συνεκτικά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του με μια τάση για όλο και περισσότερη ομογενοποίηση και τυποποίηση.
Μέσα στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο που ορίζεται από θεσπίσεις θα ήταν αδύνατο μια γιορτή με τόσο ευρεία αποδοχή και συμμετοχή να μην επιβεβαίωνε ή να μην προωθούσε τις αξίες της κυριαρχίας και του πολιτισμού αλλά να τις αμφισβητούσε. Φτιάχνοντας ένα δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ των ευαίσθητων και χαλαρών στιγμών των ανθρώπων, στιγμές οι οποίες είναι πλούσιες σε ευχάριστα συναισθήματα, η κυριαρχία έχει εισχωρήσει πλήρως στην ψυχοσύνθεση τους. Το εξουσιαστικό οικοδόμημα ενδυναμώνεται μέσα από τέτοιες εκσυγχρονισμένες τελετές μύησης στο γενικότερο πλέγμα των κοινωνικών σχέσεων.
Η κοινωνική συνοχή επιτυγχάνεται, εκτός από τις άλλες τεχνικές της κυριαρχίας, και μέσα από τον θεσμό των Χριστουγέννων. Όμως στα δεδομένα της παγκοσμιοποίησης ένα τέτοιο γεγονός συνδράμει ιδιαίτερα για την συνοχή του παγκόσμιου συστήματος και της πολιτισμένης ανθρωπότητας. Παρόμοιο ρόλο παίζουν διάφορα άλλα γεγονότα όπως οι Ολυμπιακοί αγώνες ή άλλα θεάματα σε παγκόσμιο ή εθνικό επίπεδο. Μέσα από τέτοιες εκδηλώσεις και θεσμούς που βασίζονται στις εξουσιαστικές δομές της μαζικής κοινωνίας προωθείται η αφομοίωση στους μηχανισμούς του κράτους και του πολιτισμού καθιερώνοντας έτσι πιο άνετα ένα τρόπο ζωής βασισμένο στην αιχμαλωσία και την συστηματοποιημένη εκμετάλλευση (δηλαδή το σύνολο του τεχνοβιομηχανικού συστήματος που συμπεριλαμβάνει δομές και πρακτικές όπως: κράτος, πόλεις, φυλακές, σχολεία, στρατό, αστυνομία, βιομηχανική παραγωγή, πολέμους, συστηματοποιημένη εργασία και εξημέρωση της φύσης, μαζική πειθάρχηση και έλεγχο κτλ).
Με ιδιαίτερη χαρά ή έστω ψυχαναγκαστικά, παρά τις όποιες δυσκολίες της αλλοτριωμένης καθημερινότητας του, η πλειονότητα του πολιτισμένου κόσμου θα νιώσει μια ανάπαυλα και κάποιου είδους ζεστασιά στο γενικότερο κλίμα αυτής της περιόδου. Με έναν ιδιαίτερο τρόπο προστίθεται άλλη μια συνθηκολόγηση ή απλά η αποδοχή της μηχανοποιημένης κοινωνικής πραγματικότητας.
Οι μέρες των Χριστουγέννων αποτελούν την πλέον οικογενειακή περίοδο του χρόνου. Η πυρηνική οικογένεια σαν βασικό συστατικό της μαζικής κοινωνίας, παρά τους όποιους κλυδωνισμούς που δέχεται από τους γενικότερους κοινωνικούς μετασχηματισμούς, την περίοδο αυτή τονώνεται και ενδυναμώνεται δίνοντας παράλληλα υποσχέσεις πίστης προς το σύστημα για την αναπαραγωγή του. Οι ζεστές οικογενειακές στιγμές, η ανταλλαγή δώρων και η υπερβολική κατανάλωση τροφίμων εκλαμβάνεται σαν ανταπόδοση για τους κόπους μιας χρονιάς στη δουλειά ή απλά επειδή το επιτάσσει το κοινωνικό image. Οι ευχάριστες αναμνήσεις πολλών ανθρώπων συνδέονται με αυτές τις μέρες. Το ζήτημα είναι όμως που στηρίζεται όλη αυτή η «ευτυχία» που για άλλους είναι φρίκη; Πολλοί θα νοσηλευτούν σε κάποιο νοσοκομείο λόγο της πολυφαγίας (εν μέσω «κρίσης») και πολλοί άλλοι θα τσαλακωθούν μαζί με τις λαμαρίνες των τροχοφόρων στην εθνική οδό. Όπως κάθε χρόνο όμως θα επικρατήσει το «και του χρόνου», η δύναμη της μηχανής του πολιτισμού επιβάλλεται σχεδόν αυτόματα.
Οι μέρες αυτές συνδέονται έντονα με τη χαρά των παιδιών. Το απόλυτο σύμβολο των Χριστουγέννων ο Αϊ Βασίλης με την γνωστή ενδυμασία που ενθουσιάζει τα παιδία δεν είναι παρά το επινόημα της διαφημιστικής καμπάνιας της Coca Cola, που περίπου πριν εκατό χρόνια έπλασε το συγκεκριμένο πρότυπο Αϊ Βασίλη. Έτσι κάτι τόσο ψεύτικο και κατασκευασμένο, από μια εκμεταλλεύτρια πολυεθνική, συνδέεται με τις σκέψεις των παιδιών προκαλώντας τους προσδοκίες για ανταμοιβή. Ως γνωστόν ο Αϊ Βασίλης φέρνει δώρα σε κάθε φρόνιμο και υπάκουο παιδί. Η εξατομίκευση μέσω της κρίσης και της ανταμοιβής ξεπροβάλει σαν μέρος των ιδιαίτερων αυτών στιγμών για κάποιο παιδί. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: θα κάνεις ό,τι σου λέμε για να έχεις την υλική επιβράβευση. Έτσι το δώρο παίρνει τη μορφή του μέσου πειθάρχησης και ελέγχου της συμπεριφοράς και της σκέψης γενικότερα. Με βάση αυτό το κίνητρο συνδέεται η απόδοση των παιδιών στο σχολείο και η υπακοή τους με το κλίμα των Χριστουγέννων. Κανένας δεν είναι ενάντια στη χαρά και την ευτυχία των παιδιών και των γονιών τους έτσι γενικά, όμως δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το γενικότερο πλαίσιο μέσα στο οποίο υπάρχουν αυτές οι στιγμές επίπλαστης ευτυχίας. Για παράδειγμα δεν μπορεί να αγνοηθεί ο τρόπος που παράγονται όλα αυτά τα παιχνίδια από τις γνωστές πολυεθνικές εταιρίες που στην αλυσίδα παραγωγής δεν αποκλείεται να υπάρχει και εκμετάλλευση παιδιών σε κάποια άλλη χώρα.
Είναι κοινή διαπίστωση ότι ο καταναλωτισμός τις μέρες των Χριστουγέννων ξεπερνά κάθε άλλη περίοδο του χρόνου. Για την αγορά και γενικά για το βιομηχανικό σύστημα αυτές οι μέρες είναι αναγκαίες αφού λειτουργούν τονωτικά. Οι μανιακοί καταναλωτές από τη στιγμή που κατέχουν το χρήμα λίγο νοιάζονται για ό,τι συνεπάγεται η παραγωγή ή η διάθεση του εμπορεύματος που αγοράζουν. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια ή άλλες συσκευές, οι γούνες και τα δερμάτινα, η γαλοπούλα, το κρέας και γενικά το σύνολο της βιομηχανικής παραγωγής και των προϊόντων που φτάνουν στα μαγαζιά, στάζουν εκμετάλλευση και λεηλασία του φυσικού κόσμου (και του ανθρώπου σαν μέρος του). Θα έπρεπε να προκαλεί αποτροπιασμό ο συνωστισμός στις κρεαταγορές και τις εμπορικές οδούς, αντ’ αυτού εκλαμβάνεται από την «κοινή λογική» ως κάτι το απολύτως φυσικό, πράγμα που υποδηλώνει τον εθισμό και την γενικευμένη εξημέρωση σε έναν εξουσιαστικό τρόπο ύπαρξης.
Η καθολική και μαζική εκμετάλλευση, για την ικανοποίηση μαζικών και πλασματικών αναγκών δισεκατομμυρίων ανθρώπων στον σύγχρονο πολιτισμένο κόσμο, παίρνει τις μέρες αυτές την πιο χυδαία της έκφανση. Ο ανθρωποκεντρικός και εγωκεντρικός τύπος ανθρώπου που αναπαράγεται ταυτόχρονα με το μαζοποιημένο αστικό πλήθος στέκονται πάνω από την συστηματοποιημένη εκμετάλλευση των ζώων και του υπόλοιπου φυσικού κόσμου, για να δοξαστεί το τεχνικό είδωλό του πολιτισμού, δηλαδή η μηχανική και ορθολογική τάξη πάνω στην αρμονία της βιόσφαιρας. Μια τάξη στην οποία συναίνεσαν οι κάθε λογής επαναστάτες, υμνώντας τον «εξελιγμένο» άνθρωπο του πολιτισμού, θάβοντας μετά μανίας το απολίτιστο, το άγριο, το ζωώδες και τα ένστικτα. Δοξάζεται αυτές τις μέρες όχι η Γη, ο Ήλιος, η Σελήνη και η ίδια η ζωή αλλά η προσπάθεια καθυπόταξης των φυσικών δυνάμεων, δηλαδή η ίδια η εξουσία, ο θεάνθρωπος, το κράτος και ο πολιτισμός συνολικά.
Το εμπόριο κομμένων δέντρων στα κέντρα των πόλεων καθρεφτίζει την ιδεολογία του αστικού τρόπου ζωής. Το να θέλει να βάλει κάποιος ένα κομμένο έλατο μέσα στο σαλόνι του που μετά από μερικές μέρες θα το πετάξει αποδεικνύει την απόλυτη ταύτιση του με την ηθική της κυριαρχίας. Η μαζική σφαγή ζώων έπειτα από τη μαζική τους αιχμαλωσία είναι η ίδια η όψη του σαδισμού που διαπερνά τη νοοτροπία του κυρίαρχου.
Τα σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα είναι αδιαχώριστο μέρος της τελετουργίας των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Οι πλάσμα οθόνες, τα κινητά τηλέφωνα, οι ψηφιακές λήψεις και το διαδίκτυο μεταδίδουν συγχρονισμένα τα γεγονότα. Πολύχρωμα λαμπάκια σε τοίχους, σε μπαλκόνια, σε δέντρα διαμορφώνουν μια γελοία ματαιόδοξη αισθητική. Οι κοινότυπες ευχές μέσω των ηλεκτρονικών μέσων δίνουν και παίρνουν, τα Χριστούγεννα φαντάζουν ανούσια χωρίς αυτά, η κενότητα καλύπτεται προς το παρόν με μερικές ανταλλαγές ηλεκτρονικών μηνυμάτων, η ηλεκτρονική μαζική κοινωνία βρίσκεται σε απόλυτη συνοχή.
Η αλλαγή του χρόνου είναι το βάλσαμο της αντίληψης της γραμμικότητας, ο χρόνος ως κύριο τεχνικό στοιχείο του εξουσιαστικού οικοδομήματος υμνείται με τρελό ξεφάντωμα, πυροτεχνήματα και ένα σωρό σαχλές συνήθειες. Η ανθρωπότητα, λένε, προχωράει μπροστά, προοδεύει. Στον «καινούριο χρόνο» που μπαίνει θα πρέπει να πετύχουμε ακόμα περισσότερα ή τουλάχιστον να βελτιωθούμε σαν άτομα, σαν οικογένεια και σαν κοινωνία. Ό,τι έγινε τον «προηγούμενο χρόνο» αποτελεί «παρελθόν», είναι η ώρα για μια νέα «αρχή». Οι αριθμοί, η ποσοτικοποίηση, η μέτρηση και η απόδοση δομούν τη συμβολική σκέψη, στρώνουν το δρόμο για την πειθαρχία στους νόμους και την τάξη.
Για τους μαθητές και τους λοιπούς εργαζόμενους ο ρόλος των διακοπών λειτουργεί καταπραϋντικά. Ειδικά για τους μαθητές η περίοδος των διακοπών συνδέεται με τις ευτυχισμένες στιγμές της παιδικής και εφηβικής τους ηλικίας. Ο ψυχισμός των ανθρώπων τεμαχίζεται και δομείται σύμφωνα με τον κοινωνικό-εργοστασιακό προγραμματισμό. Με τις διακοπές το σχολείο γίνεται πιο υποφερτό και αποδεκτό. Οι διακοπές έρχονται για να επιβεβαιώσουν το σχολείο και όχι το αντίθετο. Λειτουργούν τελικά σαν συγκαλυμμένο μέσο πειθάρχησης. Το ίδιο ισχύει και για τους εργαζόμενους, που το μεγαλύτερο μέρος τους ειδικά στο δυτικό κόσμο είναι συμβιβασμένοι με τον ρόλο τους.
Τέτοιου είδους παγκόσμια γεγονότα επισπεύδουν την ομογενοποίηση και την ευθυγράμμιση προς έναν κεντρικό εντολέα (μηχανισμό) που επιβάλλεται μέσα από τις γενικότερες διαδικασίες και τους μετασχηματισμούς του πολιτισμού. Κοινά πρότυπα και συνήθειες, ελεγχόμενοι δίοδοι επικοινωνίας, ψηφιοποίηση των συναισθημάτων σε ένα δίκτυο που δεσμεύει δισεκατομμύρια ανθρώπους εις βάρος άλλων ανθρώπινων και μη πλασμάτων. Η πολυμορφία των ομαδοποιήσεων δίχως κράτος βρίσκεται στο πυρ το εξώτερον, ακόμα και από τους «διαφωτιστές» της «κοινωνικής ισότητας». Τα Χριστούγεννα ως ένας ακόμη θεσμός που θέλει να προσαρμόσει και να καθυποτάξει, προσπαθεί να παρουσιάσει τον πολιτισμένο τρόπο ζωής υποφερτό και όμορφο με lifestyle μασκαρέματα, κομμένα δέντρα και λάμπες.
Σαν μέρος της αέναης προσπάθειας για την επιβολή της κυριαρχίας ο εν λόγω θεσμός επιχειρεί να εισχωρήσει στο ψυχισμό και να παίξει με τα πιο γλυκά συναισθήματα οργανικών όντων που δεν είναι πάντα άβουλα ή άμοιρα ευθυνών. Συνδετικός κρίκος των ανθρώπινων εσώτερων ενεργοποιεί τη συγκινησιακή πανούκλα για να επιτευχθεί η ομαλή προσαρμογή στη μεγαμηχανή.
Η συστηματοποιημένη εξημέρωση έχει αντίπαλο, βρίσκει απέναντι της την απελευθερωτική δράση και τις άλλες αδάμαστες δυνάμεις της φύσης.
Σύμπραξη για την αναρχία