Ο τρόμος της αποκάλυψης που αντιμετωπίζουμε σήμερα – οι επερχόμενοι εφιάλτες του πυρηνικού πολέμου ή της οικολογικής καταστροφής – είναι μια άμεση συνέπεια του πολιτισμού που δημιουργήθηκε (ως επί το πλείστον) από αρσενικές ελίτ εξουσίας τα τελευταία 10.000 χρόνια. Αυτές οι απειλές για την επιβίωση μας είναι εντελώς μοναδικές σε αυτήν την σύγχρονη εποχή, και θα ήταν σχεδόν αδιανόητες για τους ανθρώπους προηγούμενων εποχών. Ωστόσο, οι αληθινές ρίζες του πολιτισμού, η συνείδηση και οι συμπεριφορές που επέτρεψαν τελικά σε ένα τέτοιο πολιτισμό να τεθεί σε λειτουργία – άρχισαν να φουντώνουν στις κοινωνίες των προγόνων μας πριν πολύ καιρό. Ο λόγος που έχουμε μόνο τόσο πρόσφατα βρεθεί αντιμέτωποι με την εφιαλτική πραγματικότητα μιας κρίσης εξόντωσης είναι γιατί η σύγχρονη εποχή είναι η πρώτη στην οποία υπάρχει η πραγματική δυνατότητα για την εξόντωση. Ήταν μόνο μέσα από την πραγματοποίηση ενός προηγμένου βιομηχανικού πολιτισμού που δημιουργήθηκαν οι μηχανές, τα όπλα και οι βιομηχανικές διεργασίες οι οποίες απειλούν τώρα την επιβίωση της ζωής πάνω στη Γη.
Ο σημερινός βιομηχανικός και τεχνολογικός πολιτισμός είναι, στις παγκόσμιες και δραστικές υλικές του εκδηλώσεις, πολύ διαφορετικός από όλους τους άλλους της πολιτισμένης ιστορίας. Από τους ναρκωτικούς ρυθμούς επέκτασης της «βιομηχανικής επανάστασης», και την κολοσσιαία παραγωγική ικανότητα των μαζικών εργοστασίων, την τεράστια απόδοση από ενεργειακά έργα, καθώς και την αξιοποίηση των μεγάλης κλίμακας εξορύξεων για την ανεύρεση πόρων, κλπ., κατά κόρον, υπάρχει πολύ μικρή αμφιβολία ότι η εποχή του μόντεμ, κατά μία υλική έννοια, κυριολεκτικά στέκεται πέρα από την ιστορία. Έχει διευκολύνει τις πιο καταναλωτικές και υλιστικές κοινωνίες που υπήρξαν ποτέ – οι οποίες είναι σίγουρα μια εικόνα επιστημονικής φαντασίας σε σύγκριση ακόμα και με τα πιο ανεπτυγμένα αστικά κέντρα του 18ου αιώνα.
Ο βιομηχανικός πολιτισμός έχει εξελιχθεί από τις σωρευτικές επιπτώσεις μιας αδιάσπαστης προσήλωσης σε αντιλήψεις, έννοιες και φιλοσοφικές αξίες που είναι αρνητικές και ουσιαστικά ενάντια στη ζωή. Για παράδειγμα, η ικανότητα των ανθρώπων να θέλουν να διεξάγουν πολέμους ολοκληρωτικού αφανισμού ενάντια στους εχθρούς τους, ή η θέληση να χειραγωγήσουν μέχρι τέλους το φυσικό περιβάλλον με γνώμονα τον ανθρωποκεντρισμό μας, ή τη σφοδρή επιθυμία για τον υλικό πλούτο συνδυασμένη με ακόρεστη απληστία – αυτές οι μηχανορραφίες που είναι τόσο διαδεδομένες μεταξύ των αρχουσών τάξεων του σήμερα – έχουν κυριαρχήσει τις επιδιώξεις και των προηγούμενων εποχών και πολιτισμών. Σαφώς, πολύ πίσω στην ιστορία πολύ πριν από τις απαρχές της ιουδαιο-χριστιανικής εποχής, η κυρίαρχη εννοιολογική προοπτική του πολιτισμού μπορεί να περιγραφεί ως αυτή της ”πατριαρχικής (ανδροκρατούμενης) κυριαρχίας”. Πιστεύω ότι μέσα σε αυτό το είδος σκέψης κατοικούν τρόποι αντίληψης και ύπαρξης, μερικές φορές ανεπαίσθητοι και μερικές φορές υπερβολικά εμφανείς, οι οποίοι πρέπει να απορριφθούν, αν θέλουμε να επιβιώσουμε και να ξαναφτιάξουμε ζωές και κουλτούρες ελευθερίας και αρμονίας.
Σε κάποιο σημείο στο μακρινό παρελθόν μας, περίπου 10.000 χρόνια πριν, όταν οι πρώιμες πατριαρχικές κοινωνίες άρχισαν να αναπτύσσονται και στη συνέχεια να καθιερώνονται και να εξουσιάζουν, μια αποστασιοποίηση και αδιαφορία, και τελικά περιφρόνηση και κυριαρχία, πάνω στις γυναίκες, στους άλλους λαούς και, τέλος, στο φυσικό περιβάλλον, ήρθε για να γίνει η αρχή που διέπει το οικοδόμημα πάνω στο όποιο οι κυρίαρχοι άνδρες διοικούσαν. Από εκείνα τα χρόνια, το μέγεθος της πατριαρχικής κυριαρχίας σταδιακά επεκτάθηκε, και η «ανθρώπινη ανάπτυξη» ήταν συνώνυμη με τη συνεχώς αυξανόμενη θεσμοποίηση της πατριαρχικής κυριαρχίας. Οι τραγικές συνέπειες αυτής της κυριαρχίας δεν είναι μόνο εμφανείς σήμερα στις υλικές συνθήκες των ανθρώπινων κοινωνιών, αλλά επίσης, και στον εσωτερικό κόσμο των ανθρώπων.
Πάνω από χιλιάδες χρόνια, η πατριαρχική κουλτούρα της κυριαρχίας έχει σχεδόν καταστρέψει την εσωτερική γείωση μας με ό,τι μπορεί να ονομαστεί “μια φυσική και ολιστική εκτίμηση της ζωής”. Ένας τέτοιος σοβαρός πνευματικός ακρωτηριασμός μας έχει αφήσει συλλογικά τραυματισμένους και παραστρατημένους. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στις προηγμένες βιομηχανικές κοινωνίες όπου υπάρχει μια εξαιρετικά διαστρεβλωμένη και άψυχη άποψη της ζωής. Όχι μόνο έχει εξαφανιστεί ένα μεγάλο μέρος της λατρείας και του σεβασμού της ίδιας της ζωής, αλλά φαίνεται ότι αυτές οι κοινωνίες έχουν γίνει ανίκανες να αναγνωρίσουν το γεγονός ότι δημιουργούν έναν κόσμο θάλαμο εκτέλεσης από τον ίδιο τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν, και από τα ίδια τα κίνητρα που τους οδηγούν προς τα εμπρός.
Η πατριαρχική κυριαρχία έχει γίνει μια εξ’ ολοκλήρου μάχη της κυριαρχίας πάνω σε όλη τη ζωή ως τα άκρα της απληστίας και της εξουσίας για τους καταπιεστές και τους αποικιοκράτες – να θάψουν την πολυπλοκότητα, τον αυθορμητισμό και τη ζωντάνια σε ένα φέρετρο του τεχνητού, της κυριαρχίας και του έλεγχου. Η ανδρική εξουσία, το μίσος για τις γυναίκες, ο ρατσισμός, ο πόλεμος, ο ιμπεριαλισμός, ο υλισμός, η επιθετικότητα, ο ανταγωνισμός, η πίστη ότι η ανθρωπότητα είναι ξεχωριστή και ανώτερη από το φυσικό κόσμο, το ψυχικό και συναισθηματικό περίβλημα, η αίσθηση του άτρωτου, η εμμονή στην ιεραρχία, η αντικειμενοποίηση, η εκμετάλλευση, η τεχνο-λογική, η έλλειψη της διαίσθησης ή διορατικότητας και μια πνευματική κενότητα – αυτά είναι μερικά από τα αρνητικά χαρακτηριστικά που συνάδουν με μια πατριαρχική -πολιτισμένη κουλτούρα. Στο σύνολό τους, αποτελούν ένα πολιτιστικό αρχέτυπο που τώρα διαφαίνεται στο στρατιωτικό βιομηχανικό ιμπεριαλισμό της σύγχρονης εποχής μας. Κατά τη διάρκεια της πατριαρχικής ιστορίας, αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν περισσότερο ή λιγότερο καθοριστεί από τον τρόπο που έχουμε ζήσει, και το πώς οι πολιτισμοί έχουν αναπτυχθεί. Σήμερα, ένα μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας, οι περισσότεροι άνδρες και όλες οι ιμπεριαλιστικές οικονομικές, επιστημονικές, πολιτικές και στρατιωτικές ηγεσίες είναι εμποτισμένες με πολλά από αυτά τα χαρακτηριστικά που πνίγουν τη ζωή. Τα νεκρά τοπία και οι στάσιμοι βόθροι του σύγχρονου βιομηχανικού πολιτισμού είναι ένας πραγματικός καθρέφτης που αντανακλά τη ζωή στο βαθμό στον οποίο το ανθρώπινο πνεύμα έχει χαθεί από τον πολιτισμό της πατριαρχικής κυριαρχίας.
Τα συνεχόμενα σκοτεινά χρόνια της ιστορίας τώρα συνοψίζονται σε κρίσεις εξόντωσης των ειδών, αποκαλύπτοντας έντονα ότι τα περισσότερα ανθρώπινα όντα έχουν προσκολληθεί, ή έχουν εξαναγκαστεί κάτω από, την κυριαρχία των διάφορων στελεχών της πατριαρχικής σκέψης, μια όλο και μεγαλύτερη αντι-κοινωνική εκκεντρικότητα της εν λόγω σκέψης που έχει διαπεράσει το χαρακτήρα των ανθρώπινων κοινωνιών, και ως εκ τούτου, έναν ολοένα και μεγαλύτερο βαθμό βίας, καταστροφής, δυστυχίας και που όλα τα έμβια όντα και το περιβάλλον της Γης έχει βιώσει. Στο μονοπάτι της πατριαρχικής κυριαρχίας τα πράγματα δεν έχουν πάει καλύτερα, έχουν πάει χειρότερα. Όλα τα πλήθη της αρνητικότητας που βρέθηκαν σε όλη τη πατριαρχική ιστορία έχουν προστεθεί, μεταλλαχθεί και επεκταθεί με την πάροδο του χρόνου, με αποκορύφωμα τελικά τις τοξικές πραγματικότητες της σύγχρονης εποχής.
Με την έλευση του βιομηχανικού πολιτισμού μια ποιοτικά νέα εποχή καταστροφικότητας έχει τεθεί σε λειτουργία. Πριν από την εκβιομηχάνιση, αν και υπήρχε συχνά ακαταμέτρητος πόνος και βαρβαρότητα, δεν υπήρξαν πραγματικές απειλές για την επιβίωση όλης της ζωής στη Γη . Ως εκ τούτου, ανεξάρτητα από το πλήθος τρόμων που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι, στα όνειρά τους μπορούσαν να απεικονίσουν ένα ανοικτό μέλλον γεμάτο δυνατότητα. Σήμερα αυτό δεν ισχύει πλέον: ζούμε στον τρόμο και τη φρίκη του βιομηχανικού πολιτισμού, και καθημερινά βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την πολύ πραγματική πιθανότητα της εξαφάνισης. Η εκβιομηχάνιση δεν έχει μόνο μεγεθύνει τη βασική δυναμική του πολιτισμού ενάντια στη ζωή, είναι, στην πραγματικότητα, ένας Φρανκενστάιν που δημιουργήθηκε από αυτήν.
Η ύπαρξη του βιομηχανικού πολιτισμού δεν μπορεί να διαχωριστεί από την ιστορική διαδικασία που τελικά επέτρεψε να δημιουργηθεί-αυτή η διαδικασία είναι η πατριαρχική ιστορική εξέλιξη. Ο πολιτισμός πηγάζει μέσα από το εννοιολογικό πλαίσιο της πατριαρχικής νοοτροπίας, και είναι από αυτήν την αντίληψη που η προσπάθεια για συνέχεια του παραμένει ζωντανή. Δε θα είχε ποτέ τεθεί σε λειτουργία χωρίς οι ανθρώπινοι πολιτισμοί να είχαν πρώτα ακρωτηριαστεί από την πατριαρχία, και χωρίς η ταυτοποίηση μας με τον ζωντανό φυσικό κόσμο να έχει αποκοπεί. Εάν αποτύχουμε να κατανοήσουμε αυτή τη σύνδεση, τότε θα αδυνατούμε να κατανοήσομε την πραγματική “ουσία” του πολιτισμού.
Ο βιομηχανικός πολιτισμός είναι άμεσο αποτέλεσμα της πατριαρχίας. Η βιομηχανική ανάπτυξη δεν είναι λάθος απλά επειδή χρησιμοποιείται απερίσκεπτα προς τα άκρα της εξουσίας και του κέρδους. Η ίδια η ουσία της είναι λάθος: όλες οι εγκαταστάσεις επί των οποίων ιδρύθηκε, και διατηρείται, είναι αρνητικές και ενάντια στη ζωή. Είναι εγγενές στην «ουσία» του βιομηχανικού – πολιτισμού το να είναι απειλητικός για τη ζωή. Είναι απολύτως αναμενόμενο, ως εκ τούτου, η ύπαρξή του να έχει γίνει μια τέτοια σοβαρή απειλή για την επιβίωση της ζωής.
Για να επιβιώσουμε από αυτή τη κρίση εξόντωσης, δεν είναι απλά αρκετό να απομονώσουμε τον πυρηνικό πόλεμο, τη μεγάλης κλίμακας ρύπανση ή την ανελέητη κερδοσκοπία, που είναι οι επιθετικές πραγματικότητες του βιομηχανικού πολιτισμού, και ως εκ τούτου, τα μόνα μέρη του που πρέπει να διώξουμε μακριά. Αν το κάναμε μόνο αυτό θα σήμαινε ότι έχουμε ακόμη περιλάβει, στο σύνολό τους, την πλειοψηφία του βιομηχανικού “τρόπου ζωής” που δημιουργήθηκε κατ’ εικόνα της πατριαρχικής νοοτροπίας. Θα σήμαινε ότι είμαστε ακόμα προσκολλημένοι στην κουλτούρα της πατριαρχικής κυριαρχίας. Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι η θεμελιώδης προσήλωση μας στην πατριαρχική νοοτροπία ήταν και θα συνεχίσει να είναι η πραγματική απειλή για τη ζωή, και ο θεμελιώδης λόγος για τον οποίο η πιθανότητα για το μοιραίο μας αναλώνει πάντα. Αναπόφευκτα, αν θέλουμε να επιβιώσουμε και να δημιουργήσουμε ένα καλύτερο κόσμο χωρίς πόλεμο και πιθανότητες εξαφάνισης, πρέπει να συμβεί μια πλήρης εγκατάλειψη της κουλτούρας της πατριαρχικής κυριαρχίας. Μια τέτοια εγκατάλειψη πρέπει να περιλαμβάνει οπωσδήποτε τον πολιτισμό στην ολότητά του.
Θα πρέπει να αναγνωρίσουμε το βαθμό στον οποίο η κατανόηση μας και οι αντιλήψεις μας για τη ζωή και τον εξωτερικό κόσμο έχουν καθοριστεί από την πατριαρχική κατάκτηση, και το πώς έχουμε αναπτύξει τις κοινωνίες μας, ως αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος. Στη συνέχεια, μπορούμε να δούμε ξεκάθαρα πώς η ιστορία έχει χαρτογραφηθεί, οι πολιτισμοί έχουν χτιστεί, και, τέλος, πως η εκβιομηχάνιση έχει έρθει για να κυριαρχήσει και να απειλήσει την ύπαρξή μας εξαιτίας των άψυχων εικόνων και του οράματος της πατριαρχικής νοοτροπίας. Θα είμαστε σε πολύ καλύτερα σε θέση να κάνουμε θετικές επιλογές σχετικά με το είδος των κοινοτήτων που θέλουμε να δημιουργήσουμε, και για το τι πρέπει να κάνουμε για να επιβιώσουμε, αν συνειδητοποιήσουμε το βαθμό στον οποίο οι “εξελίξεις” της ιστορίας, και τα τεχνολογικά συστήματα του σήμερα, είναι στην πραγματικότητα οι εκδηλωμένες πραγματικότητες αυτής της εντελώς νοσηρής διαδικασίας σκέψης.
Για να γίνει πραγματικά σαφές σε μας το τι πρέπει να κάνουμε σε αυτόν τον αγώνα για τη ζωή, θα πρέπει να απαλλάξουμε εσωτερικά τους εαυτούς μας από τα αρνητικά χαρακτηριστικά της πατριαρχικής σκέψης, αλλά επίσης, πρέπει να ξαναβρούμε τη φυσική σύνδεση και εξάρτηση μας πάνω στη Γη, και να επανενώσουμε πνευματικά τους εαυτούς μας μέσα στη φύση. Μόνο μέσα από μια ανανεωμένη εκτίμηση και γνώση των φυσικών διαδικασιών της ζωής μπορεί να έρθει και πάλι μια ουσιαστική κατανόηση για άλλους τρόπους ζωής. Μέσα από μια τέτοια κατανόηση μπορούμε να κερδίσουμε την κατεύθυνση και τη δύναμη για να δώσουμε τους αγώνες που απαιτούνται, καθώς και το όραμα να παλέψουμε ενάντια στη θανατηφόρο, τεχνητή ύπαρξη του πολιτισμού, όχι για να τον μεταρρυθμίσουμε, αλλά για να τελειώνουμε πραγματικά με αυτόν.
Του Brent Taylor, από τα Γραπτά των 5 του Βανκούβερ.
Μετάφραση από το έντυπο Pieces of self, Anarchy, gender and other thoughts.(2005) σελ.5-10